Badanie kapilaroskopowe jest bardzo użytecznym, nieinwazyjnym, szybkim i tanim badaniem do korekty diagnozy ustalonej na podstawie obrazu klinicznego i badań serologicznych. W wybranych przypadkach pozwala z dużym prawdopodobieństwem trafności postawić wstępną diagnozę lub przynajmniej określić kierunek jej poszukiwań. W celu właściwego monitorowania przebiegu choroby , uniknięcia rozwoju niespodziewanych powikłań narządowych, u chorych na zapalną chorobą tkanki łącznej konieczna jest systematyczna kontrola kapilaroskopowa łożyska naczyniowego ( przynajmniej raz na 6 miesięcy ).

Zdecydowanie najbardziej udokumentowaną przydatność wydaje się mieć kapilaroskopia w diagnostyce chorób zapalnych tkanki łącznej. Wiele chorób tkanki łącznej rozpoczyna się skąpoobjawowo i nie pozwala na szybkie postawienie rozpoznania. Diagnostyka tych chorób jest szczególnie trudna z powodu podobnych wyników badań , niecharakterystycznych objawów klinicznych, które mogą się rozwijać w pełny obraz choroby na przestrzeni kilku do kilkunastu lat .

Do grupy zapalnych chorób tkanki łącznej zalicza się obecnie cały wachlarz zespołów o niedostatecznie udowodnionej etiologii, których podstawową wspólną cechą jest, ogniskowe lub uogólnione, zapalenie naczyń krwionośnych wraz z wtórnym uszkodzeniem podścieliska określane klinicznie vasculitis. W zapalnych chorobach tkanki łącznej zmiany obejmują najczęściej naczynia krwionośne małego i średniego kalibru , rzadko zajęte są naczynia duże. W patogenezie chorób tkanki łącznej główną rolę grają zaburzenia regulacji immunologicznej. Histopatologicznie i biochemicznie vasculitis może charakteryzować się obecnością kompleksów immunologicznych, degradacją kolagenu i elastyny, przerostem błony wewnętrznej naczyń krwionośnych , naciekami w ścianach komórek jedno i wielojądrzastych oraz ostatecznie zwłóknieniem ścian naczyń.

W diagnostyce chorób zapalnych tkanki łącznej wykorzystuje się, oprócz badań biochemicznych i serologicznych, badania biopsyjne skóry, tkanki podskórnej , powięzi i mięśni szkieletowych. Pozytywne wyniki uzyskuje się tylko w części przypadków, gdyż zmiany w naczyniach często ograniczony , lokalny charakter. Obserwacja zmian w łożysku kapilaroskopowym zapalnych chorób tkanki łącznej nie mają służyć do rozpoznania danej jednostki chorobowej, natomiast mogą świadczyć o stopniu zaawanso­wania choroby podstawowej. W niektórych schorzeniach pozwala wykluczyć lub potwierdzić rozpoznanie a następnie monitorować postęp choroby i efekty leczenia ( np. zaproponowano uznanie obecności typowych zmian kapilaroskopowych jako kryterium klasyfikacyjnego rozpoznawania wczesnej postaci twardziny układowej ).

Najbardziej widoczne są zmiany u chorych z vasculitis skóry palców rąk. Najczęściej obraz morfologiczny nie jest swoisty dla danej jednostki chorobowej ale odpowiada uszkodzeniu naczyń przez proces zapalny. Występują wówczas dylatacje ramion pętli naczyniowej, pętle duże ( giganty) różnorodność kształtów pętli, strefy beznaczyniowe i wynaczynienia . Obserwacja takich zmian ma ogromne znaczenie w prognozowaniu choroby, a tym możliwość wyboru terapii. Mogą one bowiem odpowiadać zmianom zapalnym naczyń w narządach.

Biorąc pod uwagę schorzenia zapalne chorób tkanki łącznej obraz kapilaroskopowy jest najbardziej charakterystyczny i diagnostyczny dla twardziny układowej ( podczas włóknienia a następnie zmian nekrotycznych i zanikania kapilarów ) i mieszanej choroby tkanki łącznej. W przypadku twardziny układowej mikroangiopatia jest objawem choroby i obraz kapilaroskopowy jest ważniejszy niż zaburzenia serologiczne a zmiany obserwowane w kapilaroskopii (pętle giganty, mikrowybroczyny , strefy beznaczyniowe) mogą wyprzedzać nawet na 10 lat objawy kliniczne .

Brak zmian w mikrokrąźeniu bardzo mocno wskazuje na chorobę Raynauda, kiedy chorzy z tym objawem nie mają innych objawów chorobowych. Jeżeli w obrazie kapilaroskopowym stwierdza się mikroangiopatię, najprawdopodobniej rozpoznanie kliniczne to: sklerodermia, mieszana choroba tkanki łącznej lub zapalenie skórno-mięsniowe.

U chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów zmiany w obrazie kapilaroskopowym splotu żylnego wynikają z odkładania się przeciwciał i uszkodzenia śródbłonka . Zmiany patologiczne w obrazie kapilaroskopowym obserwuje się najczęściej , gdy chorobie towarzyszy objaw Raynauda .Jest on typowy dla tej mikroangiopatii, oraz gdy obecne jest klinicznie vasculitis skóry. Podobnie jak w toczniu rumieniowym układowym zmiany są nieswoiste dla schorzenia zasadniczego, lecz dla vasculitis . Istotny jest fakt. że nie ma wpływu na obraz kapilaroskopowy obecność czynnika reumatoidalnego. Natomiast ma znaczenie obecność autoprzeciwciał (p-RANA) oraz współistnienie zespołu antyfosfolipidowego . Odkładające się kompleksy immunologiczne powodują widoczne w mikroskopie poszerzenie ramienia żylnego i splotu żylnego. Wyraźnie widoczny splot podbrodawkowy (poszerzony) , wynikiem uszkodzenia śródbłonka ściany naczynia żylnego przez autoprzeciwciała . Bardzo charakterystyczny obraz kapilaroskopowy spotykamy w toczniu rumieniowatym. Zmiany w obrazie świadczą o wysokiej aktywności choroby i ma duże znaczenie prognostyczne i terapeutyczne.

W zapalnych chorobach reumatoidalnych i chorobach tkanki łącznej nieprawidłowy obraz kapilaroskopowy może być również spowodowany towarzyszącą tym chorobom krioglobulinemią. Charakterystyczną cechą obrazu w tych przypadkach są wynaczynienia w mikrokrążeniu w czasie napadu. Około 5 tygodni po wynaczynieniach uwidaczniają się kapilary z cechami mikroangiopatii typowej dla zespołu Raynauda. W odróżnieniu od vasculitis i angiopatii w zespole Raynauda obraz kapilaroskopowy ulega normalizacji po sterydoterapii. . W akrocyjanozie wtórnej w obrazie kapilaroskopowym widoczne są pętle naczyniowe o wyraźnie poszerzonych obu ramionach, zwiększonym wymiarze poprzecznym, krętym przebiegu ramion, a czasem pętle giganty i strefy beznaczyniowe.

Zachęcam gorąco do wykonywania tego pożytecznego, taniego i nieinwazyjnego badania.